در اين جزوه به موضوع هايي چون بحران هويت در بين جوانان ترك زبان ايران , تحريف تاريخ تركان در زمان خاندان پهلوي , و موقعيت كنوني زبان وفرهنگ تركي در كشور به صورت خلاصه  پرداخته شده است.

بحران هويت درميان جوانان آذربايجان !

يكي از معضلات اجتماي جامعه روشنفكري و جوان آذربايجاني امروز بحران هويت است. به‌جز جوانان و پيشقراولان حركت ملي آذربايجان هنوز هم جوان عادي و دانشگاهي آذربايجان از ترك ناميدن خود ابا دارد ! چرا كه در طول دوران حكومت پهلوي كه آثار شوم آن هنوز هم بر جامعه سنگيني مي كند ناجوانمردانه‌ترين ضربه‌ها بر شخصيت تركان ايران وارد آمد !

در طول حاكميت 53 ساله رضاخان و فرزند وي، تركان ايران از توهين‌ها و بي احترامي‌هاي آشكار و مستقيم تا تحقيرهاي مدون و كلاسيك در راديو و تلويزيون و كتابهاي درسي مدارس و دانشگاه‌ها در امان نبودند .  امروزه هم گويي كلمه ترك كابوس وحشتناكي است كه بر سينه جوان آذربايجاني و جوانان ترك ديگر مناطق كشور سنگيني مي كند !

دردوران حاكميت پهلوي، صحنه جامعه را آنچنان بر تركان و حتي كلمه تُرك تنگ كردند كه آن عده از جوانان آذربايجاني كه زندگي را نه در مبارزه براي رهايي از ظلم و ستم مضاعف پهلوي بر عليه تركان، كه در به دست آوردن نان و آبي بي دردسر مي‌ديدند تنها راه رهايي از كابوس دردناك “تُرك”را در جايگزين شدن اين كلمه با واژه‌اي ديگر جستجو مي‌كردند!

در حقيقت تمام صحنه‌ها براي اجراي نمايش تغيير هويت براي افرادي كه تاب تحمل تحقيرها و توهين‌ها را نداشتند  و توان مقابله و مبارزه با آن را در خود نمي ديدند و مستحيل شدن در زبان و فرهنگ حاكم و غالب را آسان‌ترين راه فرار از اهانت‌ها و بي احترامي‌ها مي‌دانستند ،حاضر و مهيا بود !

“آذري” آنهم از نوع غير تركي واژه‌اي بود كه كشف آن ! بيشتر از سقوط امپراتوري هزار ساله تركان ايران، رضاخان و پان‌آريائيست‌‌ها را خوشحال كرد تا فراريان از هويت تركي را نشان ودرجه‌اي بس زيبا و افتخارآميز از نوع “پارسي” ارزاني دارند !

آري چنين شد كه جوان تبريزي ، زنجاني ،اروميه‌اي ، اردبيلي ،      آستارايي، همداني ، ساوه‌اي و … با دو نوع هويت تحقير شده تركي ، و افتخار آفرين آذري از نوع پارسي ! روبرو شد كه اين دومي را نمي‌دانست چگونه جايگزين اوّلي كند ؟!

به تركي سخن مي‌گفت امّا خود را آذري مي‌ناميد ! تازه آذري  او با آذري كسروي فرق داشت ، او آذري را فقط براي رهايي از كلمه ترك بر خود گزيده بود ! وقتي از او مي‌پرسيدي تو تركي يا آذري ؟ مي‌گفت ،آذري . وقتي مي‌پرسيدي آذري يعني  چه و منظور از آذري چيست  ؟ چيزي براي گفتن نداشت ، حتي تئوري كسروي را هم نمي‌دانست ، فقط مي‌خواست ترك نباشد ، تركي كه در طول دوران حكومت پهلوي به بدبخت‌ترين ، تحقيرشده‌ترين و كم ارزش‌ترين عنصر جامعه تبديل شده بود !!

ولي همين آذري وقتي پاي از ايران بيرون مي‌نهاد و دل به فرنگستان مي‌داد ايراني بودن خود را انكار مي كرد و خود را ترك اصيل ، آنهم نه از نوع ايراني‌اش, ! مي‌ناميد .

ترك ستيزي و تحقير تركان از زماني كه امپراتوري هزار ساله تركان با سقوط دولت قاجار پايان يافت و حاكميت نژادپرستانه رضاخان بر كشور كثيرالمله ايران تحميل گرديد آغاز شد .

از روشنفكران نژادپرست اين دوران محمود افشار بود كه با نزديكي به دربار رضاخان ثروت و مكنت هنگفتي بهم زد و از تئوريسين‌هاي شوونيستي دربار پهلوي بشمار مي‌رفت . وي از جمله كساني بود كه هيچگونه حق وحقوق فرهنگي به تركاني كه نصف جمعيت كشور را تشكيل مي دادند قائل نبود و حتي با تدريس 5 دقيقه‌اي زبان تركي در مدارس و دانشگاهاي آذربايجان هم مخالف بود !! (زبان فارسي در آذربايجان ،گردآوري ايرج افشار ،تهران-1368،ص 288)

محمود افشار با تشكيل “بنيادافشار” تنها قسمتي از ثروت بادآورده و هنگفت خود را كه شامل “32 رقبه” مي‌شد و يكي از رقبات آن يعني                ” باغ‌فردوس‌شميران ” به مساحت كلّ 10239 (ده‌هزارودويست‌وسي‌ونه) متر مربع عرصه ، مشتمل بر : 1- دوازده دستگاه آپارتمان مسكوني و چهار باب مغازه  2- ساختمان توليت خانه كه دفتر مجله آينده است  3- ساختمان متولي خانه  4- دو باب دكان در قسمت جلوي كتابخانه [علاوه بر 4 باب مغازه قبلي ] 5- دو ساختمان و دو باغ مجزّا  6- 18 شماره‌تلفن 7- 5ساعت و 53قيقه از آب قنات فردوس  (پنج وقفنامه،مجموعه انتشارات ادبي تاريخي موقوفات …افشاريزدي- شماره 16- يادبود نخستين سال در گذشت واقف،28/آذر/1362،صص 12-13)  را طبق مفاد وقفنامه در جهت پيشبرد اهداف واقف كه همانا شوونيسم و پان‌فارسيسم است قرار داد !

محمود افشار وصيّت كرده بود علاوه بر موقوفاتي كه در حال حيات وي در نظر گرفته شده است و 32 رقبه مي‌باشد، يك‌سوم از ثروت باقي مانده از وي نيز بعد از مرگش به 32 رقبه قبلي موقوفات افزوده شود !

” هم اكنون به موجب همين سطور وصيّت مي‌كنم كه بعد از من يك‌سوم از “ماتَرَك” به عنوان “ثلث” شرعي بر اين موقوفات افزوده شود . هر گاه در آخرين وصيتنامه شرايط و مصرف خاصي براي ثلث معيّن نكردم منظور اين است كه عملاً و قانوناً يك‌سوم نامبرده نيز زير نظر متولياني كه معيّن كرده‌ام قرار گيرد …” (پنج وقفنامه،ص23 )

“موقوفات افشار” با سرمايه نجومي هم‌ اكنون نيز در راه رسيدن به اهداف شوونيستي فعّال مي‌باشد. كتابهاي نژادپرستانه‌اي كه توسط اين بنياد منتشر و با قيمت ارزان در اختيار خوانندگان گذاشته مي شود مؤيد اهداف اين بنياد است !

محمود افشار در وصيتنامه خود نوشته است:

“بعد از تعميم زبان فارسي و وحدت ملّي [!]كه بايد هدف اصلي باشد منظورهاي ديگري كه اين موقوفات براي آنها بنياد يافته و اساسنامه آن نوشته شده توجه خاص به نسل جديد از راه آموزش و پرورش كودكان به‌وسيله كودكستان شبانه‌روزي نمونه و تربيت اجتماي و سياسي جوانان…خواهد بود…كه بر اينها اضافه شود         ” مدرسه‌هاي مادرانه ” در آذربايجان [!!]كه شرح آنرا بعد در مجله آينده خواهم آورد.”. (پنج وقفنامه،صص 27-28)

آنچه از زبان محمود افشار به عنوان “مدرسه‌هاي مادرانه در آذربايجان” جاري مي‌شود همان چيزي است كه از طرف همفكر وي جواد شيخ‌الاسلامي يكي ديگر از نژادپرستان  دوره‌ي پهلوي و يكي از اعضاي شوراي توليت  ”بنياد افشار” جهت رسيدن به اهداف شوونيستي عرضه گرديد.

وي غير انساني‌ترين تفكر عصر خود را كه در هيچ دوره‌اي از تاريخ بشريّت و در هيچ نقطعه‌اي از ديكتاتورترين و  بدوي ترين مناطق جهان ديده نشده است به معرض نمايش گذاشت !

جواد شيخ‌الاسلامي تئوري جدا كردن اجباري نوزادان شيرخوار آذربايجاني و نوزادان ديگر مناطق ترك ايران از مادرانشان و نگهداري آنها در شيرخوارگاهاي مخصوص كه تا هفت‌سالگي تماس و ارتباطي با والدينشان نداشته و كلامي از زبان آنها نشنيده باشند را تقديم ديكتاتور زمان و همفكران خود كرد !

تكرار و پيگيري اين تفكر قرون وسطايي از طرف وي ، بعد از انقلاب‌اسلامي همچنان ادامه داشته است !!  (زبان فارسي در آذربايجان،ص 445/ مجله‌آينده سال هفتم-1360،شماره‌هاي سوم و چهارم)

از ديگر باصطلاح روشنفكراني كه در دوران ستمشاهي پهلوي پشت به هويت خود كرده و هضم شدن در زبان وفرهنگ حاكم را افتخاري بزرگ براي خود دانست احمدكسروي بود . وي با حمايت رضاخان به مخالفت آشكار عليه دين اسلام و انكار امام دوازدهم پرداخت و پا به ميدان مستحيل شدن در زبان وفرهنگ تحميلي رضاخاني گذاشت و تئوري “زبان‌آذري” را باصطلاح به صورت علمي تقديم وي كرد !

تئوري خود ساخته كسروي آنچنان بر مذاق نژادپرستان خوش آمد كه سر از پا نمي‌شناختند . در تئوري كسروي ساكنان روستاهايي كه تعداد آنها كمتر از انگشتان يك دست يعني چهار روستا بود و اين روستاهادر منطقه قره‌داغ و اطراف مرند و زنوز قرار داشتند و زبان آنها غير تركي بود دليلي شد بر اينكه ساكنين اصلي و بومي آذربايجان ترك نباشند !

كسروي وقتي با اهالي اين چهار روستا، يعني روستاهاي هرزند و گلين قيه در اطراف مرند ، حسنو در قره‌داغ و تات‌‌نشينهاي اطراف خلخال روبرو شد و از زبان آنها پرسيد ، آنها نام زبان خود را هرزندي ، تالشي و تاتي ناميدند ؛ ولي كسروي با اصرار تمام آنها را ” آذري” ناميد !  گر چه زباني كه در هرزند و گلين‌قيه صحبت مي‌شد با زباني كه تاتهاي خلخال صحبت مي‌كردند از هر جهت متفاوت بود و حتي  قابل فهم براي هم نبود ، اما كسروي نام مشترك ” آذري” از نوع زبانهاي پهلوي را بر آنها نهاد كه فقط بر روي صفحات كتابها ثبت شد و اهالي اين روستاها هيچوقت نام زبان خود را آذري نناميدند !

كسروي با استناد به نظريه زبان‌شناسان مبني بر اينكه روستائيان خالص‌ترين و دست‌نخورده‌ترين زبانها را دارند و زبان آنها زبان اصلي و بومي منطقه است و زباني است دست نخورده؛ وجود اين چهار روستا در آذربايجان را دليلي بر غير تركي و باصطلاح آذري بودن زبان بومي مردم آذربايجان دانست ، غافل از اينكه اگر مردم چهار روستا در آذربايجان به زبان غير تركي صحبت مي‌كنند ، در مقابل اهالي هزاران روستا و به بيان ديگر به‌جز اين چهار روستا بقيه مردم ساكن در تمام روستاهاي آذربايجان از دور افتاده‌ترين نقاط آن و از ميان كوه‌هاي سر به فلك كشيده سهند و ساوالان گرفته تا دشتهاي پهناور مغان و زنجان و همدان تا اطراف تهران،كرج ، ساوه ، اراك ، قم، تفرش , دماوند و فريدن اصفهان به تركي تكلّم مي‌كنند؛ لذا بومي بودن زبان تركي در آذربايجان و ديگر مناطق ياد شده ايران مدلل‌تر و مستند‌تر است .

از طرف ديگر, اگر دلايل كسروي را بر كل ايران تعميم بدهيم در اين صورت مي توان ادعا كرد كه نزديك به 90% (نود درصد) مردم ايران ترك هستند و زبان اصلي وبومي فارسهاي ساكن در استانهاي مختلف كشور نيز در اصل تركي بوده است !! چرا كه كمتر استاني را در ايران مي توان پيدا كرد كه در آن چند روستاي ترك نباشد.

در باره تركان ايران دكتر م . پناهيان تحقيقاتي انجام داده و بر اساس ده جلد     ” فرهنگ جغرافياي ايران ” از انتشارات ستاد ارتش , سال 1328-31      مجموعه اي در چهار جلد به نام ” فرهنگ جغرافياي ملي تركان ايران زمين “  همراه يك جلد حاوي نقشه , فراهم آورده ودر سال 1351 در خارج از كشور به چاپ رسانيده است (سيري در تاريخ زبان ولهجه هاي تركي , دكتر جواد هئيت- چاپ سوم , سال1380,ص307)  كه ما در اينجا به نقل از اين كتاب به تعداد روستاهاي ترك زباني كه خارج از چهار استان آذربايجان شرقي , آذربايجان غربي , اردبيل و زنجان     ( كه تقريباً همه روستاهاي اين چهار استان ترك هستند ونيازي به آوردن آنها در اين ليست نمي باشد )  هستند اشاره اي مي كنيم :

نام شهرستان         روستاهاي ترك وابسته      نام شهرستان      روستاهاي ترك وابسته

…………………         ……………………..       …………………         ……………………

تهران                                209  روستا         شهرضا                    19   روستا

قزوين                                441   //             شهركرد                   30      //

اراك                                  334  //            فريدن                        82       //

ساوه                                224   //              بيجار                      135     //

دماوند                              28     //             تويسركان                 9         //

قم                                   17     //           شاه آباد(اسلام آباد)     2        //

محلات                              12      //           كرمانشاه                 8        //

طوالش(هشتپر)                    68     //            همدان                  452     //

رشت                               39      //           اهواز                        5        //

بندر انزلي                         10      //           خرم آباد                  65       //

فومن                              4        //            آباده                      65       //

لاهيجان                          4        //          بوشهر                     57        //

آمل                                2        //          شيراز                     29        //

ساري                              7        //          فسا                         47        //

شاهرود                            15      //          فيروزآباد (فارس)        12        //

گرگان                             107     //         كازرون                        53        //

نوشهر (1)                          1        //          سيرجان (2)                 4         //

اصفهان                            7         //                 سبزوار              109      //

لار                                10        //                  بجنورد              193      //

(1)   در اطراف كلاردشت چالوس چند روستاي ترك ازجمله ده “بازارمحله” موجود هست كه اينجا نيامده است

(2)   دركتاب “جغرافياي انساني ” (زمان رضاخان)روستاهاي پيچاقچي و افشاركرمان2000 خانوار قيد شده است

نام شهرستان      روستاهاي ترك وابسته     نام شهرستان    روستاهاي ترك وابسته

………………..         ………………………..        ………………….    ………………………

سنندج                83     روستا                  درگز            99    روستا

مشهد                25        //                   قوچان          330       //

نيشابور              46         //

…………………………………………………………………………………………………………..

كسروي  در رساله 56 صفحه اي كه در زمان رضاخان به چاپ رسانده از زبان غير تركي با نام آذري درآذربايجان صحبت به ميان مي آوَرَد كه در طول تاريخ هيچگونه آثار و نشانه ي ادبي و مكتوب هر چند اندك از اين زبان ديده ويا شنيده نشده است و خود كسروي هم به آن اعتراف مي كند :

” چنانكه باز نموديم آذري زبان گفتن بوده و هميشه در پيش روي او زبان همگاني روان , و براي نوشتن جز اين يكي بكار نمي برده اند . از اين رو  نوشته اي به زبان آذري در دست نبوده و يا اگر بوده از ميان رفته . ” ( آذري يا زبان باستان آذربايجان – احمد كسروي – ص 35 ).

بعد از امپراتوري هزار سالة تركان ايران , يعني بعد از سقوط دولت قاجار و از زمان شروع حاكميت رضاخان كه حكومت نژاد پرستانه پارسي را بر كشور كثيرالمله ايران تحميل كرد, افرادي از ميان مردم آذربايجان كه تحت تأثير تبليغات آپارتايدي رضاخان قرار داشتند, بر عليه هويّت و موجوديت خود عصيان كردند !

علّت اين عصيان, احساس حقارت و بي¬هويّتي بر اثر عدم آگاهي از پيشينة زبان, ادبيات , فرهنگ , تاريخ , موسيقي و در يك كلام موجوديت خود , و خالي شدن از فرهنگ خودي كه منجر به از خود بيگانگي و يا بقول دكتر شريعتي الينه شدن مي¬گرديد بود .

وقتي انسان اِلينه گرديد و از خود بيگانه شد , احساس پوچي و بي¬هويّتي مي¬كند و براي رهايي از اين حقارت و دربدري معنوي به دنبال هويّت جديد است, حال اين هويّت را هر كس با هر نيّت و مقصد به او بدهد با آغوش باز مي¬پذيرد .

چنين شخص مثل فردي مي¬ماند كه در منجلاب سيلاب خروشان در حال غرق شدن است و براي نجات خود چنگ به هر خار و خاشاكي مي¬اندازد تا خود را نجات دهد !

در چنين شرايطي اطلاعات آسان, بي¬زحمت و بدون هزينه از سنين كودكي تا بزرگسالي از خانه و مدرسه و دانشگاه گرفته تا كوچه و خيابان و در هر زمان و مكان از افتخارات ساختگي زبان, فرهنگ و تاريخ قدرت حاكم در اختيار اوست؛ يعني پر شدن از فرهنگ تحميلي.

طبيعي است افرادي كه قدرت مقاومت در مقابل فرهنگ مهاجم را ندارند و بدست آوردن معلومات و اطلاعات واقعي از افتخارات ملّت خويش را توأم با سختي¬ها, ممانعت¬ها, دردسرها و هزينه¬هاي زياد مي¬بينند راحت¬ترين و بي دردسرترين راه را هضم شدن در فرهنگ حاكم مي¬بينند و پشت به هويّت خويش مي¬كنند.

اينها به سربازاني در جبهه مي¬مانند كه بجاي مقابله و مبارزه با دشمن و كشته شدن يا پيروزي, راه اسارت آسان را برمي¬گزينند !

سياست اِليناسيون و يا هويّت¬زدايي ايرانيان غير فارس نيز از زمان رضاشاه آغاز گرديد , در اين دوران گويي در ايران هيچ قوم و ملّتي جز با هويّت فارسي حق حيات ندارد و هر آنچه از تمدّن و گذشته درخشان است مخصوص       فارس زبانهاست و ديگران اگر تمدّني برايشان منتسب است از اعقاب فارسيان هستند, در غير اينصورت محكوم به بي¬تمدّني و بي¬فرهنگي هستند !

بدينسان تاريخ جديدي براي ايران نوشته شد و افتخار بر كوروش و داريوش و نژاد موهوم آريايي و قوم  پارس كه سر آمد همة ملّتهاي جهان باشد سرلوحه تبليغات رضاخاني قرار گرفت و در اين ميان اگر كسي مي¬خواست براي خود هويّتي كه بتواند بر آن ببالد دست و پا كند, چاره¬اي جز چسباندن خود به پارس و پارسيان نداشت و اين در حالي بود كه تاريخ واقعي حقايق را به شكل ديگري آشكار مي¬كرد ! : [«. . . پارسيان در نزد يونانيان, كه معمولاً آنها را ماد مي¬ناميدند, وحشياني بيش نبودند . يونانيان در قدرت و سلطة بلامنازع شاهنشاه بر دست نشاندگان, استبداد مخوف و دهشتناك مي¬ديدند و در وفاداري ساتراپ¬ها نسبت به خاندان شاهي, حالتي كوركورانه و محض را مشاهده مي¬كردند».

« من, [داريوش] هم¬ بيني و هم گوش و هم زبان او (فرورتي سردار استقلال¬طالب ماد) را بريدم و يك چشم او را هم كندم (به همين حال) او را به در كاخ بستم تا همه او را ببينند, سپس او را در همدان به¬ دار زدم و تمام ياران برجستة او را در دورن دژ حلق آويز كردم “  ( شارپ, فرمانهاي شاهان هخامنشي, كتيبة بيستون ۲, بند 1۳).

«. . . كوروش پسر چوپاني بود از ايل مردها, كه از شدت احتياج مجبور گرديد راهزني پيش گيرد . كوروش در ايام جواني به كارهاي پَست اشتغال مي¬ورزيد و از اين جهت مكرّر تازيانه خورد. . . . »

«. . . . در ماه تيشري وقتي كوروش در اوپيس واقع در ساحل دجله با ارتش بابل نبرد كرد , مردم اكد عقب نشستند , او به تاراج و كشتار مردم پرداخت . اينك يهوديان به عنوان تنها سروران بين¬النهرين عازم خانه خويش¬اند و امپراتور جديد به قلع و قمع  و تصرّف ثروت, هويّت و هستي تاريخي مردمي مي¬پردازد كه در ايران كهن, به ازاي2000 سال پيش از او, در نهايت آرامش گرد آمده بودند . مردمي كه از درون به توطئه يهود پوك مي¬شدند و از بيرون نيز اقوام مهاجم [پارس] بر آنان مي¬باريد . اين¬جاست كه براي نخستين بار مردم ايران, اين قوم بي¬نشان و ناشناخته و خون¬ريز را, «پارسه» خواندند, لقبي كه در ايران كهن و ايران كنوني و در فرهنگ ماد و عيلام «گدا, وِلگرد, مهاجم» معني شده است . از اين لقب مشتق «پرسه¬زدن» در فارسي آمده است ؛ وحتي صداي عصباني سگ را مردم ايران، به قياس , صداي “پارس” شناختند .”.] (دوازده قرن سكوت, ناصر پورپيرار , صص ۲۵, ۴۲, 217,   بر    ۲۱۸برآمدن هخامنشيان نشر كارنگ 1379 تهران ).

بر اين اساس پروژه¬هاي كوتاه مدت و طولاني مدت با هزينه¬هاي سرسام آور براه افتاد و زبان¬سازي و هويّت¬تراشي براي ايرانيان غير فارس رونق گرفت و دشمني و تبليغات عليه زبانها و فرهنگهاي غيرفارسي بخصوص تركي در اولويت اين برنامه¬ها قرار داده شد .( كثرت قومي و هويّت ملّي ايرانيان- دكتر ضيا صدر   ص ۶۲- ۶۴).

با گردآوري چند بيتي از زبانهاي مهجور تاتي, تالشي و گيلكي در كنار- گوشة آذربايجان و گذاشتن نام ساختگي «آذري» بر آن كه هرگز اثر و نشانة ادبي و مكتوب از اين زبان در هيچ دوره¬اي از تاريخ بدست نيامده, زبان قانونمند, موزون و آهنگدار تركي مردم آذربايجان با ميراث ادبي و كم نظير هزارساله و منحصر به فردش انكار گرديد و زبانِ ساختگي و موهوم «آذري» دستپخت كسروي زبان مردم آذربايجان قلمداد گرديد !

در دوره ي حاكميت نژاد پرستانه ي رضاخان , پروژه انكار زبان و فرهنگ مردم آذربايجان و ديگر ترك زبانان ايران تا بدانجا پيش رفت كه بعد از زبان ادبي (فارسي), نام زبانهاي افغاني يا پشتو, كردي, بلوچي, ارمني, بني¬اسرائيلي, زرتشتي, و لهجه¬هاي مازندراني, گيلكي, سمناني, بروجردي و كاشي در ليست زبان و لهجه¬هاي رايج مردم ايران آورده شد و از برده شدن نام زبان تركي, تركمني و عربي كه نصف جمعيت ايران بدان تكلم مي¬كردند به طرز احمقانه¬اي امتناع گرديد! (جغرافياي انساني ص  ۲۵۱, چاپ در دوره رضا خان )

از اوايل حاكميت رضاخان و به دستور او تدريس در مدارس كشور به جز زبان فارسي ممنوع گرديد و سياست حاكميّت مطلق و بي¬چون و چراي زبان فارسي در كشوري كه در طول تاريخ چند هزارساله¬اش حتيٰ در دوران ديكتاتورترين پادشاه يك زباني و يك فرهنگي را به خود نديده بود بر كشور تحميل شد .

ناسيوناليسم افراطي فارسي كه هدية انگليسي¬ها به رضاخان بود, شروع به هويّت¬زدايي تركان ايران كرد كه امپراتوري پرقدرت هزارساله را بعد از حاكميت اسلام در ايران رقم زده بودند و خطر بالقوّه براي حكومت رضاخان و سياست انگليس به حساب مي¬آمدند.

از تحصيل و تدريس زبان تركي آذربايجاني كه اولين مدرسه مدرن ايران و نخستين روش تدريس با اصول صوتي در دنياي اسلام با اين زبان و در زمان قاجار و بوسيله دانشمند شهير آذربايجان ميرزا حسن رُشديّه در تبريز و با كتابِ «وطن¬ ديلي» آغاز بكار كرده بود جلوگيري شد ! ( روزنامه نويد آذربايجان- ويژه¬نامة عيد ۸۲- صمد سرداري¬نيا ص ۱۷) .                                                                            تخريب شخصيت, هويّت و موجوديّت تركان ايران در راس برنامه¬هاي تخريب فرهنگي رضاخان قرار گرفت, نام¬هاي تركي و بومي شهرها, روستاها, رودها و كوههاي آذربايجان با نام ساختگي فارسي عوض گرديد؛ مثلاٌّ سوْيوق بوُلاق به مهاباد, تاتائو و جيغاتي به سيمينه¬¬رود و زرينه¬رود, اروميه به رضائيه, سايين¬قالا به شاهين¬دژ, سلماس به شاهپور, آجي¬چاي به تلخه¬رود, قره¬داغ  به ارسباران, قره¬چمن به سياه¬چمن, آخما قيه به احمقيّه و . . . تبديل گرديد.

كتاب درسي ” وطن ديلي ” تاليف ميرزا حسن رشديه , كه در سال 1312 ق در تبريز چاپ شده است

كتاب درسي ” وطن ديلي ” تاليف چئرنيايئوسكي چاپ دوم –  تفليس –  1306 ق

از آنجائيكه برگردانندگان اين نام¬ها معلومات و اطلاعاتي از ادبيات و فرهنگ زبان تركي نداشتند و نمي¬دانستند در تركي «قره» علاوه بر سياه معني بزرگ, وسيع, بلند و والامقام را هم مي¬دهد, مثل «قره¬بولاق» يعني چشمه بزرگ, «قره باغ» باغ بزرگ و وسيع, «قره¬چمن» چمن وسيع, «قره¬داغ» كوه بزرگ و «قره¬خان» يعني خان بزرگ؛ قره را تنها به مفهوم سياه بكار بردند و نام روستاي   قره¬چمن تبريز را «سياه¬چمن» گذاشتند و دنيايي را بخود خنداندند و ندانستند كه در هيچ جاي دنيا چمن سياه وجود ندارد تا چه رسد به نزديكيهاي تبريز !

امپراتوران ترك در طول هزارسال حكومتشان بعد از حاكميّت اسلام بر  ايران , بيشترين خدمت را به زبان فارسي كرده¬اند . آنها حتيٰ اين زبان را در حد تحميل توسعه دادند . با همة اين احوال زبان تركي هم بدون تشويق پادشاهان و با قدرت ذاتي خود به شكوفايي ادامه ميداد و  اين زبان در مكتب¬خانه¬ها در كنار زبان عربي تعليم داده مي¬شد.

اولياء چلبي سياح نامدار ترك اهل آناتولي كه در سال ۱۰۵۰ هجري از تبريز ديدن كرده در مورد مدارس اين شهر مي¬نويسد:

«در تبريز كه شهر بسيار بزرگي است ۶۰۰ مدرسه موجود است كه مردم اين شهر آنرا مكتب مي¬گويند» در اين مكتب¬¬خانه¬ها علاوه بر عربي, كه اولياء چلبي از تدريس آن راضي نيست زبان تركي نيز به محصلين آموخته مي¬شده است . وي از مكتب¬هاي مشهور شهر, مكتب شيخ حسن, مكتب حسن¬ميمندي, مكتب  تقي¬خان, مكتب سلطان حسن, مكتب سلطان يعقوب و غيره نام برده مي¬گويد :

«سالي يكبار در اين مدارس به محصلين لباس داده مي¬شود». اولياء چلبي وقتي از زبان مردم تبريز سخن به ميان مي¬آورد ميگويد: آنها به لهجة مخصوصي صحبت مي¬كنند و مي¬گويند: «هله تانيمه¬ميشم» يعني «هنوز نشناخته¬ام». كه در حقيقت اين زبان همان زبان تركي آذربايجاني است و اندكي متفاوت با لهجة تركي آناتولي . (تبريز از ديدگاه سياحان خارجي- اكرم بهرامي ص ۸۲).

اولئاروس سفير آلمان كه در قرن هفدهم ميلادي به دربار صفوي رسيده در مورد تدريس تركي در مناطق مختلف تحت حاكميت دولت صفوي , از جمله آذربايجان و ولايات ايروان, عراق عجم (ولايت عراق عجم  شامل مناطق مركزي ايران و شهرهاي اراك امروزي , ساوه , قم , خمين , كاشان و … مي شد) ,  بغداد و . . .  و اهميّت اين زبان در اين مناطق مي¬نويسد : تركي در ايران آنقدر از اهميّت برخوردار است كه در دربار اصفهان به سختي مي¬شود كلمه¬اي به فارسي شنيد. (تبريز از ديدگاه سياحان خارجي …ص ۸۲- ۱۱۲ سال  ۲۵۳۶).

روند تعليم و تدريس عربي, تركي و فارسي در كنار هم در اين كشور ادامه داشت تا اينكه در زمان رضاخان دستور جلوگيري از تدريس و يادگيري زبان تركي داده شد و دشمني با زبان و فرهنگ غني تركي در راس برنامه¬هاي تخريباتي رضاخان و جانشين وي قرار گرفت.

امروزه نيز پان¬آريائيست¬ها به جاي تشكر از امپراتوران ترك كه توسعه دهندگان زبان فارسي بودند همواره با آنها و با همة تركان دشمني مي¬ورزند . علت اين دشمني هم بيشتر از آنجا ناشي مي¬شود كه در طول هزارسال, تركان در راس حكومتهاي ايراني و در قالب پادشاهان و سلاطين, وزرا, فرمانداران ايالات و ولايات و فرماندهان كشوري و لشگري بوده و پارسيان و تاجيكان بيشتر به عنوان منشيان و  رعايا در خدمت آنان بوده¬اند . اين عامل باعث احساس حقارت در ناسيوناليستهاي افراطي شده پس از حاكميّت خاندان پهلوي بر ايران كه خود را منتسب به پارسيان مي¬كرد. در پي تلافي اين حقارت هزارساله برآمدند !

دربارة اين حسّ حقارت به متني كه در مجلة «نگاه¬نو» در سال ۱۳۷۰ چاپ شده و اين مجله به وسيله ناسيوناليستهايي چون كاوه بيات و همفكرانش منتشر مي شد نظري مي¬افكنيم : «ملّت ايران طي حدود هزارسال از زمان غزنويان تا پايان قاجاريه زير سلطه سلاطين ترك قرار داشته است و چنان بوده كه در مدت طولاني اين تسلط, از حداكثر حق و بختي كه گاه برخوردار مي¬شده, شمشيرزني در مقام سربازي ساده در خدمت سرداران ترك بوده است, حال لازم به يادآوري نيست كه چون همه املاك بزرگ همواره از سوي شاهان به صورت تيول و اقطاع در اختيار سرداران پيروزمند قرار مي¬گرفت, يك ايراني غير ترك سهمي در اين ميان نمي¬توانست داشته باشد»( مجله نگاه¬نو شماره ۴, دي ماه سال ۱۳۷۰ ص 38).

پان¬فارسيست¬ها اثر مكتوب, منحصر به فرد و جهاني ” دده¬قورقود       ” (قرن 5 هجري قمري ), فرهنگ فارسي- تركي “صحاالعجم هند و شاه نخجواني”      ( قرن 7 ق )  و آثار شاعراني چون حسن اوْغلو, نصير باكويي (قرن 7 ق ) ,  قاضي ضرير,    برهان الدين , نسيمي, شيخ انوار ( قرن 8 ق ) , حقيقي , حبيبي  و ديگران را كه بسيار قديمتر از زمان صفويان و به تركي آذربايجاني است ناديده گرفته تلاش مي¬كنند اين تفكر را بر مخاطبينشان القاء كنند كه زبان تركي , بيشتر , از زمان حكومت صفويان زبان مردم آذربايجان و زبان عمومي شده است و اين صفويان بودند كه زبان تركي را رونق بخشيده و رواج دادند , در حالي كه ادّعاي اينان كاملاً غير مدلّل و غير منطقي است و آثار مكتوب باقي مانده از سالهاي بسيار جلوتر از دوران صفويان , مؤيّد اين واقعيّت است كه زبان تركي از زمانهاي بسيار كهن زبان عموم مردم آذربايجان بوده است و صفويان هم تلاشي براي رونق اين زبان انجام نداده¬اند .

نصراله فلسفي در جلد اوّل زندگي شاه عباس اوّل با استناد به تاريخ «خلد برين» مي¬نويسد : «شاه عباس براي اينكه از قدرت قزلباش بكاهد, يك دسته سپاه منظم تفنگدار نيز از روستائيان ورزيده و رعاياي بومي ولايات مختلف ايران  . . .  ايجاد كرد. . . . و از قزلباش ترك كه خود را اصيل¬تر و نجيب¬تر از مردم پارس زبان ايران مي¬پنداشتند داخل سپاه نبود». و مي¬افزايد: «رعاياي تاجيك يا ايراني [فارس زبان] تا آن زمان  از خدمات لشكري محروم و ممنوع بودند».       ( مجله نگاه نو سال 1370 ش 4 ص 38 ) .

در كتاب «دين و دولت در عصر صفوي» هم به نقل از مينورسكي« the middle east» صفحه ۴۵۱ آمده است : « تركي كه زبان شاهان صفوي بود به ايرانيان تحميل نشد و باوجوديكه به دلايل سياسي شاه اسماعيل يكم اشعار خود را به تركي مي¬سرود, از بيشتر ترك شدن ايران جلوگيري شد. . . . ».

نه تنها صفويان بلكه در طول امپراطوري هزارساله تركان در ايران هيچ سلطان تركي جهت توسعه و ترقي و يا تحميل زبان تركي كوچكترين اقدامي به عمل نياورده و برعكس در توسعه و ترقي و تحميل زبان فارسي دري كه زبان تاجيكان و افغانان بوده كمترين مضايقه¬اي نكرده¬اند كه مجبور كردن شيروانشاه نظامي گنجوي را جهت سرودن منظومه ليلي و مجنون به زبان فارسي دري نمونه¬اي از اين تحميلات است كه نظامي در نظر داشته اين منظومه را به زبان تركي بسرايد: (نظامي از شاعران قرن ششم هجري است).

در حــال رسيـد قاصد از راه      آورد مثــال حضــرت شــاه

خواهم كـه بياد عشق مجنون      راني سخني چو درّ مكنــون

از زيــور پـــارسي و تــازي    اين تازه عـروس را طــرازي

تركي صفـت وفاي ما نيست      تركانه سخن سزاي ما نيست

(مقدمه ليلي و مجنون- وحيد دستگردي چاپ اميركبير).

نظامي هم از اين تذكر تحقيرآميز دل آزرده شده و اندوه و آزردگي خود را چنين بيان داشته است:

چون حلقـه شاه يافت گوشم      از دل بـه دماغ رفت جوشم

نه زهره كــه سر ز خط بتابم      نه ديده كـه ره به كنج يابم

سرگشته شدم در آن خجالت      از سستي امر و ضعف حالت

كس محرم ني كه راز گويم      وين قصه بـه شرح بازگويم    (سيري در تاريخ زبان و لهجه¬هاي تركي ص ۱۷۵ دكتر  ج. هيئت).

ظاهراً نظامي ديگر نمي¬خواسته ليلي و مجنون را بسرايد كه به توصيه و صلاحديد فرزندش «محمد» اقدام به اين كار مي¬كند.

زبان دري (فارسي) كه ميراث سامانيان و زبان مناطق تاجيكستان و افغانستان بوده تا قرن هفتم هجري به مناطق فارس ايران راه نيافته بوده است, چنانكه هيچ شاعر دري¬گوي تا اين تاريخ در مناطق و شهرهاي استان فارس پديدار نشده است و تا اين زمان, زبان پهلوي يعني زبان اصلي مردم پارس در اين مناطق تكلم مي¬شده و سعدي شيرازي اوّلين شاعر دري¬گوي اين منطقه نيز علاوه بر اينكه گلستان و بوستان را به زبان دري و يا به بيان بهتر به زبان مرسومِ  دربار پادشاهان نوشته است ديواني نيز به زبان مردم فارس و شيراز سروده است كه «فهلويات» نام دارد . اين زبان , همان زبان پهلوي و زبان اصلي و بومي مردم فارس است كه با تحميل شدن زبان دري افغانستان و با گذشت قرنها , از ميان مردم شيراز و ديگر شهرهاي بزرگ فارس نشين رفته و فراموش شده است.

حافظ شيرازي شاعر قرن هشتم هم ابياتي به زبان اصلي و بومي شيراز سروده است كه نشان دهندة حضور قوي زبان پهلوي در ميان مردم شيراز تا قرن هشتم هجري مي¬باشد.

«به پي¬ماجان غرامت بسپريمن   عزت يك وي روشتي از امادي» (روزنامه همشهري يكشنبه ۱۶ آبان ۱۳۷۸ مصاحبه با  دكترتفي وحيديان كامياره زير عنوان : ” زبان- دري ادامه پهلوي ساساني نيست » ) .

با در نظر گرفتن اينكه در قرن هشتم هجري زبان پهلوي شيرازيها سالهاي متمادي تحت تأثير زبان دري نيز بوده است, هيچ شيرازيي, امروز نمي¬تواند معني اين شعر حافظ را به راحتي بفهمد . و اين, نشانة تغيير يافتن زبان اصلي و بومي مردم شيراز و ديگر شهرهاي فارس زبانِ امروز, از زبان اصلي و بومي , به زبان فارسي دري در طول قرون متمادي و پس از تسلط زبان دري بر ايران است.

هنوز هم با اندك فاصله¬اي از شهرهاي بزرگ و مركزي و فارس زبانِ   ايران , مردم بقيه شهرها و روستاها به زبان غير دري (غيرفارسي) صحبت مي¬كنند كه نشانة تحميل شدن زبان فارسي دري از طريق حكومت ها بر مردم مناطق مركزي است كه حاكميت اصلي آنها بيشتر در شهرهاي بزرگ و مركزي بوده است .

با اندك فاصله¬اي از اصفهان و به طرف غرب و جنوب غربي آن كه برويم, زبان مردم شهركرد, سامان, چادگان و فريدن را  بختياري و تركي مي بينيم كه متفاوت از فارسي دري اصفهان است .

با فاصله چند ده كيلومتري از تهران به شمال, شمال غرب, غرب, جنوب و شرق, مردم به زبان مازندراني (طبري),  گيلكي, تالشي, تركي , تاتي و سمناني صحبت مي¬كنند كه ربطي به زبان فارسي دري كه در تهران, اصفهان و شيراز تكلم مي¬شود ندارد, و از نظر تاريخي هم زبان سمناني, گيلكي, تالشي, تاتي و طبري به مراتب قديمتر از فارسي دري كه از قرون چهارم و پنجم هجري وارد ايران شده است مي¬باشد.

زبان تركي هم تاريخ هفت هزارساله در ايران دارد و از نظر ريشه و مورفولوژي ادامة زبان سومري و ايلامي است و هيچ قرابت و نزديكي با زبان فارسي دري ندارد. (آذربايجان در سير تاريخ ايران ج. ۲ ص ۸۶۹ رحيم رئيس¬نيا).

با توجه با آنچه كه نوشته¬ شد از آنانيكه ادعا دارند زبان تركي بعدها به مردم آذربايجان تحميل شده است بايد پرسيد, اين زبان اگر تحميلي است اين تحميل به وسيله چه¬كسي, كدام سلطان و با چه امكاناتي بوده است؟!

در تاريخ حتيٰ نشان اندكي از تشويق اين زبان بوسيله سلاطين ترك ديده نشده است تا چه رسد به تحميل آن !

زبان تركي كه زبان مردم آذربايجان و ديگر مناطق ترك ايران است وضع و موقعيتش از دو حال خارج نيست :   1-  اين زبان از7000 سال پيش و از زمان سومريان كه بنيان گذاران اولين تمدن بشري هستند , ايلاميان و اعقاب آنها به مردم ترك ايران به ارث رسيده است كه اسناد زيادي در اين مورد موجود است. و

تصاويري از مراسم  قلعه بابك در 13/ تير/1382 و پاره اي از خواسته هاي شركت كنندگان در پاي اين قلعه واقع در نزديكي ” كليبر “در آذربايجان شرقي

Open schools for educate Azerbaijanis Turkish

مدارس را براي آموزش تركي آذربايجاني باز كنيد

تصوير

تركاني هم كه بعداً به اين سرزمين آمده¬اند به همزبانان قبلي خود پيوسته و زبان تركي آذربايجان و آناتولي را پديد آورده¬اند

كه در هر دو حال اينها تركان اصيلي هستند كه بعد از حاكميت اسلام به مدت هزار سال مستمر از چين تا قلب اروپا را با تدبير و كارداني و سياستمداري خردمندانه , زير حاكميت و اداره خود داشتند و آذريهاي ترك شده هم نيستند , چه اگر آذريهاي آقاي كسروي در آذربايجان اكثريت مي بودند و تركان مهاجر در اقليت , بايد مهاجرين ترك در داخل بوميان باصطلاح آذري مستحيل مي شدند وزبان مردم كنوني آذربايجان هم زبان آذري مورد ادعاي آقاي كسروي مي شد نه زبان تركي آذربايجان !

همچنين اين زبان به مراتب از فارسي دري (فارسي امروزي) كه بيش از %۷۰ آن برگرفته از لغات و كلمات عربي, تركي, هندي و ديگر زبانهاست خالص¬تر و قدرت¬ بيان آنهم بعلت داشتن ۲۴ هزار فعل بيشتر است .

بعلاوه اين زبان بر عكس زبان فارسي دري به هيچ قوم و ملّتي هم تحميل نشده است . حال مردم آذربايجان و مردم ديگر مناطق ترك ايران چه ترك بومي و از نسل سومرها و ايلامها باشند, چه ترك مهاجر, فرقي نمي¬كند ترك ايراني هستند كه اگر افرادي غير ترك هم در بينشان بوده است ( تبعيدي ها ي    طايفه اي و غيره )  بصورت اقليت اندك در ميان آنها زندگي كرده¬اند ؛ مثل اهالي بعضي از روستاهاي غير ترك آذربايجان در اطراف شهرهاي مرند و خلخال .    بعضي از اين اقليت¬ها ممكن است بر اثر ازدواج يا بكارگيري زبان تركي بعنوان زبان رابط و زبان اكثريت منطقه , در طول چندين سده در داخل مردم ترك مستحيل شده باشندكه بسيار طبيعي است.

مگر امروز به مردم تركيه مي¬توان گفت كه شما ترك نيستيد؟ چه, بيشتر آنان هم بعداٌ به اين سرزمين آمده و اكثريت مطلق جمعيت آسياي صغير را تشكيل داده و كشور تركيه امروز را بنا نهاده¬اند كه مطمئناً در بينشان اقليت بيزانسي و يوناني هم بوده است . به خصوص اينكه همه مي¬دانند زبان دولت بيزانس تركي نبوده و قسطنطنيه (استانبول) تا قرن پانزده ميلادي هم شهر بيزانسي و غير تركي بوده است, ولي امروز كسي از غير ترك بودن اهالي استانبول حرفي به ميان نمي¬آورد و اگر هم بياورد تغييري درتركيب اهالي ترك زبان استانبول به وجود نخواهد آمد .

نبايد راه دور و دراز را پيمود , همه مي دانيم مهاجرت اروپائيان به قاره آمريكا به بيش از چهار صد سال نمي رسد ولي سرخپوستان آمريكايي از مردم بومي و شايد چند هزار ساله اين قاره به شمار مي روند ,  در حال حاضر آيا مي توان گفت كه چون زبان  بومي مردم اين قاره سرخپوستي بوده و امريكائيان مهاجر  از اروپا به اين قاره مهاجرت كرده ودر اين مناطق ساكن شده اند  لذا اين مهاجرين  بايد زبان انگليسي , فرانسوي و اسپانيولي خود را رها كرده به زبان سرخپوستاني كه ساكنين اصلي و بومي امريكا هستند سخن بگويند و خود را هم از نسل سرخپوستان بدانند ؟ !

بر فرض , تركان هم از افراد بومي و 7000 ساله ساكن آذربايجان نباشند و  بعدها ,  از زمان غزنويان و سلجوقيان , و از  هزار سال پيش به اين سرزمين مهاجرت كرده باشند , آيا مهاجرت آنها به آذربايجان و ديگر مناطق ترك ايران از مهاجرت اروپائيان به امريكا جديدتر است ؟!    آنچه مسلم است تركان در آذربايجان و در ديگر مناطق ترك زبان ايران اكثريت جمعيت اين مناطق را تشكيل مي دهند و در هر جامعه اي هم , بنيان آن جامعه  بر اساس جمعيت اكثريت شكل مي گيرد و گروه هاي اقليت , قالب اكثريت را به خود مي گيرند و همانند آنها مي شوند .  بر فرض , اگر باصطلاح آذريهاي غير تركي هم به صورت اقليت  در اين مناطق بوده اند , در داخل اين اكثريت مستحيل شده از بين رفته اند . حال چطور مي توان ادعا كرد كه مردم آذربايجان از زبان قانونمند , موزون , زنده , پويا و جهاني خود دست كشيده به دنبال زبان مهجور و مرده باصطلاح آذري�